Pa­ti­ën­ten­zorg door ver­pleeg­kun­di­gen

In Vlaanderen voert de Respiratoire Gezondheid de tuberculosebestrijding uit in nauwe samenwerking met het Departement Zorg. Ons team is actief in elke provincie, zodat patiënten steeds terechtkunnen in hun eigen regio. De verpleegkundigen staan in voor:

• Preventie: Door voorlichting en vroege detectie willen we nieuwe TB-besmettingen voorkomen. Als er een TB-geval is, voeren we in opdracht van Departement Zorg een contactonderzoek uit bij familie en omgeving om verdere verspreiding te vermijden (denk aan het “contact tracing” principe uit de coronatijd). Indien nodig helpen we ook bij preventieve behandelingen (profylaxe) voor mensen die besmet zijn maar nog niet ziek, om te voorkomen dat zij ziek worden.
• Opsporing: Onze verpleegkundigen en administratie sporen actief tuberculose op bij risicogroepen. Zo coördineert de Respiratoire Gezondheid de systematische screening van verzoekers om internationale bescherming (asielzoekers) en gedetineerden op tuberculose. We voeren tuberculinehuidtesten (Mantoux-tests of THT’s) en radiografische longscreenings uit in het kader van contactonderzoek of bij kwetsbare groepen. Bij een melding van een besmettelijke patiënt gaan we ter plaatse testen organiseren (bv. in scholen, opvangcentra) om nieuwe gevallen vroegtijdig te vinden.
• Begeleiding: Onze verpleegkundigen begeleiden tuberculosepatiënten intensief tijdens hun maandenlange behandeling. In overleg met de behandelende arts stellen we een opvolgplan op (frequentie van opvolgbezoeken, huisbezoeken, gebruik van medicatieboxen, enz.). We doen huisbezoeken om toe te zien op de therapietrouw (bijv. via Directly Observed Therapy, waarbij we erop letten dat de medicatie effectief ingenomen wordt) en motiveren de patiënt gedurende het hele traject. Dankzij deze persoonlijke begeleiding – soms meerdere keren per week – ronden de meeste patiënten hun behandeling met succes af. In 2024 volgden onze verpleegkundigen in Vlaanderen 463 patiënten op in therapiebegeleiding, een stijging ten opzichte van vorige jaren. Dit toont aan dat steeds meer patiënten de weg vinden naar onze ondersteuning en dat we hen langer opvolgen om herval te voorkomen.
• Advies & coördinatie: De VRGT fungeert als expertisecentrum voor tuberculose. Onze verpleegkundigen en arts(en) geven advies aan andere zorgverleners (zoals huisartsen, specialisten, bedrijfsartsen) over diagnose, behandeling en preventie van tbc. Zo kunnen artsen bij ons terecht met medische vragen over bijvoorbeeld interpretatie van een THT-resultaat of de opvolging van een patiënt. Bovendien zorgen we dat elke tuberculosebesmetting officieel gemeld wordt en dat alle partners (bv. laboratoria, agentschap, ziekenhuis) op de hoogte zijn van de casus. Dankzij die coördinerende rol is er een vlotte samenwerking tussen het beleid, de medisch-sociale sector en de patiënt.

Ook in Brussel is de VRGT actief via een Centrum voor Respiratoire Gezondheidszorg (CRG Brussel), gevestigd in het UMC Sint-Pieter ziekenhuis. Hier werken we nauw samen met onze Franstalige zusterorganisatie FARES en de Brusselse Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) voor een gecoördineerde tbc-zorg. Ons Brussels team is meertalig (Nederlands, Frans, Engels, …) zodat we patiënten uit alle taalgroepen goed kunnen ondersteunen.

De dienstverlening in Brussel omvat net als in Vlaanderen preventie, opsporing, begeleiding en advies, met enkele accentverschillen vanwege de grootstedelijke context:

• Stedelijke opsporing: In Brussel komt tuberculose relatief vaker voor (drie tot vier keer hoger dan het nationale gemiddelde) en situeert het zich vooral bij kwetsbare groepen in de stad. Onze verpleegkundige in Brussel onderhoudt daarom nauwe contacten met organisaties die werken met risicogroepen – zoals Fedasil en Rode Kruis (opvangcentra), Dokters van de Wereld, Straatverplegers voor daklozen, onthaalorganisaties voor mensen zonder papieren, gevangenisgezondheidsdiensten, etc.. Via deze netwerken zorgen we dat mensen met verhoogd risico laagdrempelig gescreend worden of naar ons doorverwezen worden voor een check-up. We nemen deel aan initiatieven om dak- en thuislozen op te sporen; zo is er een mobiel RX-busje getest om rond te rijden in de stad en verborgen tbc-gevallen bij deze groep op te sporen.
• Begeleiding van patiënten: Zodra een tuberculosepatiënt in Brussel wordt opgestart op behandeling (meestal in samenwerking met longartsen in UMC Sint-Pieter of andere Brusselse ziekenhuizen), treedt onze verpleegkundige op als schakel tussen ziekenhuis en thuisomgeving. Er worden huisbezoeken gepland om de patiënt te informeren en op het juiste spoor te houden met de medicatie. In 2024 legde de VRGT-verpleegkundige in Brussel 81 huisbezoeken af bij tuberculosepatiënten (vergelijkbaar met 2023). Tijdens deze bezoeken en contactmomenten wordt ook aandacht besteed aan de leefomstandigheden (bv. zorgen dat de patiënt een stabiele woonplek heeft om te herstellen – in samenwerking met o.a. Damiaanactie voor opvang). Indien een patiënt moeilijk bereikbaar is (bv. geen vast adres), gaan we actief op zoek en proberen we via onze partners toch contact te houden – zo nodig schakelen we het mobiele busje of andere outreachmiddelen in.
• Overleg en expertise: Ons Brussels team neemt deel aan regelmatige overlegmomenten met zowel Vlaamse als Franstalige partners. Wekelijks is er multidisciplinair overleg in UMC Sint-Pieter, waar VRGT/FARES-verpleegkundigen en artsen samen met het ziekenhuisteam alle lopende TB-gevallen bespreken. Bovendien komen de VRGT- en FARES-teams maandelijks samen om nieuwe cases te evalueren en de contactopsporing af te stemmen. Deze intense samenwerking zorgt ervoor dat elke Brusselse patiënt – ongeacht taal of achtergrond – consequente opvolging krijgt en dat meldingen en dossiers naadloos tussen de diensten worden doorgegeven.